“Wij zijn nooit bij ons zelf, maar altijd een stap verder. Vrees, hoop en verlangen drijven ons naar de toekomst en beroven ons van onze band met en onze aandacht voor wat nu is.” (De Essays; M. de Montaigne  1533-1592)

Montaigne vond al ruim 500 jaar geleden dat de mens het heden verwaarloost en men zich tot voorbij het graf zorgen maakt over de toekomst.

In onze tijd lijken mensen meerdere stappen voorbij zichzelf te zijn en nog meer in de toekomst te leven. Als het voor gezonde mensen al een probleem is om in het heden te leven hoe moeilijk moet het dan niet zijn als je getroffen wordt door de ziekte kanker. Hoe kun je in het heden leven als ziekte de toekomst bedreigd? Op deze vraag is natuurlijk geen algemeen antwoord mogelijk, er kan alleen een persoonlijk antwoord op worden gegeven. Een patiënt die ik goed heb gekend nam meteen na de operatie bij een ernstige vorm van kanker het besluit alleen nog afspraken in het ziekenhuis te willen maken als hij klachten had. Als er uitzaaiingen waren, waren er weinig behandelopties dat wist hij.  Het hele proces had hem zoveel energie gekost dat hij geen toekomst wilde waar hij van controle naar controle zou gaan leven. Niet iedereen zou hierdoor de ziekte meer op de achtergrond ervaren, maar iedereen kan zijn eigen keuzen maken om de ziekte niet het leven te laten domineren.

Recent is uit een onderzoek naar groepsgesprekken over zingeving bij patiënten met kanker, gebleken dat er een zeer positief resultaat was. Somberheid, angstklachten, maar ook een verbetering van kwaliteit van leven en algemeen welbevinden verbeterden in hoge mate. Het bleek dat het delen van een visie op het geleefde leven en het benoemen van bestaansvragen hielp. Het samen beseffen van de breekbaarheid van het leven, het ervaren van lotsverbondenheid en er niet alleen voor te staan, is waar het hier om gaat. Het gaat dan onvermijdelijk ook over het vergankelijke, het kwetsbare en de eindigheid van alles.

Onze visie op het begrip tijd speelt hierbij altijd een rol. Het bestaan van eeuwigheid, of juist de afwezigheid ervan hangt hiermee samen.

‘Niet de tijd gaat voorbij, maar jij, en ik buiten onze gedachte is geen tijd’ (R. Kopland   1934 – 2012)

Kunnen we het tijdsbesef laten wegvallen, door het buiten ons denken te plaatsen?  Even het gevoel van oneindige tijd te scheppen? Dat dit kan lukken is een ervaringsfeit dat iedereen kent. Bij mooie gesprekken over wezenlijke onderwerpen vergeet men de tijd. Zo ben ik zelf regelmatig verrast door een intens gevoel van verbinding als er echte wederzijdse aandacht is, het tijdsmoment intensiveert, de tijd lijkt uit te rekken.

‘In het menselijk bestaan draait alles om hoe tijd en eeuwigheid zich tot elkaar verhouden. Waar ze elkaar raken, gebeurt het.’ Het Ogenblik: de tijd wordt vol van eeuwigheid (S. Kierkegaard   1813 – 1855)

Echte aandacht kan dienen als een eiland waar de tijd voor even stil kan staan. Ik hoop dat we vele eilanden mogen beleven.

Matty Hakvoort