Matty Hakvoort – november 2020 – Als we niet weten

 Onze kaarten hebben we achtergelaten,

Ergens, niet boos, niet weemoedig:

Ze vertelden ons wat we al wisten

waar we vandaan kwamen

Niet waar we waren.

R. Kopland

In dit gedicht worden ‘kaarten’ gezien als het overzicht van de weg die we hebben afgelegd en wordt met ‘achtergelaten kaarten’, het verleden bedoeld. Het verleden is dan de herinnering van wat men onderweg heeft meegemaakt.
‘Het heden is altijd nieuw’. Deze werkelijkheid is herkenbaar voor degene die te maken krijgt met een ernstig ziekte.  De vanzelfsprekende relatie met het verleden, het heden en de toekomst valt weg en onze relatie met anderen veranderd. “Het is alsof er een glazen wand is tussen mij en de wereld”, hoor ik vaak.
 

Covid pandemie heeft ons letterlijk een beeld getoond hoe dit werkt. De plotselinge aanwezigheid van een onbekend virus zorgt ervoor dat de wereld er opeens heel anders uit ziet.
Dat de wereld voor een niet onbelangrijk deel wordt bepaald door het toeval, datgene waar we geen invloed op hebben.
Dat willen we niet graag geloven. Nu worden we op een harde manier in de realiteit geplaatst. Hoe indrukwekkend waren de beelden en de zichtbaar grote eenzaamheid van zich achter glas bevindende ouderen. Deze zullen lang in ons geheugen blijven.
 
Naast deze nieuwe vorm van isolement door Covid, speelt er als iemand ernstig ziek wordt vaak een ander isolement. Dat is meer verborgen en psychologisch en heeft er mee te maken dat het niet lukt niet om de kwetsbare werkelijkheid van ziek zijn, te delen. Els van Stalborch beschrijft in haar prachtige gedichtenbundel ‘als alles anders’ hoe de aanwezige onzekerheid bij ziek worden, geen woorden krijgt.
 
Tussen schuivende woorden
spreken we niet en wuiven
onzekerheid weg, die
overwintert van binnen
 
We hebben geleerd onze kwetsbare kant te verstoppen.
Bij degene die gezond is, wordt degene die ziek is al snel ‘de ander’, iemand aan de andere kant van de streep, iemand om bezorgd over te zijn. Het besef toelaten ‘dit had ik ook kunnen zijn’ wordt hierdoor weggehouden. Het noodlot treft vooral de ander, is een heimelijke, beschermende gedachte. Dit is een natuurlijke gang van zaken. Het idee opgeven dat het eigen leven niet altijd zo voorspelbaar is, bedreigt het anders onbekommerde leven.
Degene die ziek is wil de ander niet belasten en zich alleen van de sterke kant te laten zien. Bij ziekte doen de zieke en de gezonde eigenlijk hetzelfde. Wat wezenlijk is wordt vaak niet gedeeld. We hebben te weinig geleerd dat het delen van onzekerheid ons ook iets kan bieden.
 
De Coronacrisis confronteert ons opeens met existentiële vragen en de mogelijke eindigheid. De afstand tussen ziek en gezond wordt hierdoor kleiner, er ontstaat meer gelijkwaardigheid.  De bezoekers van het Huis vertelden dat het isolement dat zij ondergingen voor hen minder zwaar was. ‘Iedereen zit in hetzelfde schuitje”.
Het algemeen toegenomen besef dat het leven niet zo voorspelbaar is, kan een reden zijn om meer na te denken over waar het in het leven echt om gaat. In het Huis aan het water, waar gesprekken over existentiële vragen en de kwetsbaarheid van het leven aan de orde van de dag zijn, merken wij dat dit enorm kan bijdragen. Soms is een opstap nodig, een zetje door de aanwezigheid van iemand die een handvat kan geven om het begin te maken. Het gebrek aan ervaring en de neiging te vermijden spelen een belemmerende rol. Dat het delen van kwetsbaarheid juist kracht geeft moet eerst ervaren worden.  Als ‘onzekerheid van binnen blijft overwinteren’ zal dit grote problemen in de relatie met dierbaren kunnen veroorzaken. Samen zoeken naar woorden en nieuwe betekenis ook als het onbekende voorligt, verbindt. Vertrouwen dat je er samen voor staat maakt het leven groter, ‘ik word wij’.
 
Vele kwetsbare mensen zullen nog een lange tijd met het door Covid opgelegde fysieke isolement en het psychologische alleen zijn om moeten gaan. In ‘het nieuwe heden’ is onze betrokkenheid hierbij van het allergrootst belang, dit kan ons veel geven.
 
Ik wens eenieder een zo goed mogelijk vervolg van de herfst
en hoop dat we op weg zijn naar betere tijden!