Matty Hakvoort – Maart 2023 – De taal van het lichaam

Lichaam, denk ik, als je mijn eigen lichaam bent

waar heb je me gevonden

Waar breng je me heen

Waar laat je me gaan

1. Kopland ( Over het einde )

Aan deze tekst moest ik denken nadat ik pas geleden werd overvallen door een kortstondig ziekbed. Ik had allerlei hevige lichamelijke klachten, ik kreeg een heel korte spanningsboog in mijn denken, mijn gedachten ontwikkelden zich niet, maar werden fragmentarisch en mijn tijdsgevoel ging niet verder dan een paar minuten. Ik concentreerde mij aan een stuk op de signalen van mijn lichaam en ervoer een algemene onrust waaraan ik niet kon ontsnappen. Sturing geven aan mijn gedachten lukte niet, al het andere buiten mijn fysieke ervaring kwam niet meer goed binnen. Ik ervoer een vervreemding van de omgeving en voelde mij opgesloten in mij zelf. 

Het enige concrete en onophoudelijk aanwezige, was het besef van mijn lichaam.

Voor het eerst in mijn leven, ik ben praktisch nooit ernstig ziek geweest, ervoer ik dat mijn lichaam er met de geest van door kan gaan. Het leek alsof mijn lichaam een vlot was op een onrustige zee en ik mij er alleen nog krampachtig aan vast kon houden.

Ik heb vele verhalen over ziek zijn gehoord, maar het zelf ervaren voegde er Iets belangwekkends aan toe; de bewustzijnsvernauwing die optrad, het vreemd ver weg zijn van de wereld, de samenhang die er niet meer is. Het is een werkelijkheid die niet in woorden te vangen valt, waar de vrije geest aan de directe ervaring van het lichaam wordt geketend.

Help me te denken voel

wat ik voel beleef mijn

beven mijn ingewikkeld

los en vast

Judith Herzberg ( De zieke in gedachten tot de arts )

Dit gedicht sluit aan bij wat ik zelf heb meegemaakt; de zieke ervaart zichzelf als “een ingewikkeld los en vast”.Er wordt om hulp gevraagd bij het denken en er is de uitnodiging aan de arts (titel gedicht) om mee te be-leven, pas dan kan duidelijk worden wat er gaande is.

Het gaat hier om het verlangen naar verbinding en de troost die daar vanuit gaat.

Virginia Woolf die zelf vaak ziek was, heeft in haar boek ‘On being ill” over ziek zijn geschreven en

vraagt zich daarin af waarom er in de literatuur zo weinig geschreven wordt over de ervaring van het ziek zijn. Zij verklaart dit, door te stellen dat een adequate taal ontbreekt. Het beschrijven van een rilling of hoofdpijn lukt niet goed, de taal wordt op slag dor. Er zou een ander soort taal nodig zijn, een taal die meer lichamelijk, meer primitief, sensueler en meer openhartig is. Een taal die directer aansluit op wat beleefd wordt en minder wordt bepaald door omzichtig fatsoen en conventies. Zij ervoer het ziek zijn als een existentiële grenservaring die ons iets kan leren over het wat het leven eigenlijk is. Het gaat hier om de grens van wat we kunnen waarnemen en van ons zelf kunnen weten. Het kan een verdieping van ons idee over het leven geven.

Pas geleden interviewde ik Ate Vegter, een gast van huis aan het water, die aangrijpende columns schrijft over zijn 12 jaar durende ervaring met uitgezaaide prostaatkanker. 

“Alsof er een verstekeling op mijn schouder zat. In het begin deed ik er alles aan om te zorgen dat hij verdween, later begreep ik dat hij nooit meer zou verdwijnen. Sindsdien hoort hij bij mij en heb ik er mee leren omgaan. Het gaat erom te leren samenleven met deze niet uitgenodigde vreemdeling in eigen huis. Weg kijken’ werkt niet.”

Het schrijven over zijn ziekte is voor Ate een groot belang, het helpt om iets te kunnen bijdragen

samenhang te scheppen en de aansluiting op het leven te maken. Het heeft zin om verhalen te maken over wat ziek zijn betekent. Hierbij gaat het niet om de strijd tegen ziekte en het uitbannen ervan maar om het leren leven met de gegeven werkelijkheid. 

De ‘taal van het lichaam’ bij het ziek zijn gaat over meer dan woorden. Het gaat over het hebben van een ervaring, het waarnemen van een veranderd, vreemd lichaam. Het delen van deze ervaring vraagt een bijzonder vertrouwen, omdat het lichamelijke, het persoonlijke en het intieme ervan, kwetsbaar maakt

“Als het lichaam in het geding is, is de hele existentie in het geding”   ( Merleau Ponty )

Dit is waar we in Huis aan het water vanuit gaan, de ziekte raakt het hele bestaan!

Het is alweer bijna zover; Laten we hopen op een mooie lente !

Matty Hakvoort