Matty Hakvoort – Januari 2022 – Het belang van Troost

Ondanks de onzekerheden die ons menselijk lot bepalen, lukt het de meeste mensen wonderwel goed om een zeker gevoel van richting te scheppen in hun bestaan. Het bijzondere is dat er geen algemene bakens zijn waarlangs we in een bepaalde richting navigeren.

Where lies the land to which the ship will go?

Far, far ahead is all the seaman know

And where the land she travels from? Away

Far, far behind is all they can say

Als er sprake is van een ernstige ziekte of het ervaren van een groot verlies, gaat dit richtingsgevoel verloren. Er moet een nieuwe relatie met de wereld worden geschapen terwijl het  kompas niet meer werkt.

Jan en Carolien Dulles, die een jaar geleden hun enkele maanden oude baby hebben verloren, vertelden mij over het niemandsland, ‘de vreemde leegte’ waarin zij terecht kwamen. Hoe hun hele wereld werd gevuld met de alomvattende afwezigheid van hun kind. Wekenlang was Jan emotioneel verdoofd en zat Carolien verlamd van verdriet op de bank met steeds terugkerende beelden van de laatste uren. Zij konden niet meer alleen zijn en vrienden en familie losten elkaar af om hen bij te staan. Zij vertelden later wat hen had geholpen om te overleven. De belangrijkste steun was hun zoontje James. Daarnaast was er de grote betrokkenheid, vooral van familie en vrienden en vriendinnen die veel betekende. Een andere belangrijke positieve invloed ging uit van hun keuze om een nieuw leven kans te geven en inmiddels is hun dochter Lina geboren. Voor Jan was muziek de belangrijkste manier om zijn gevoel uit te drukken. Enkele maanden na het overlijden van zijn dochter schreef hij het indrukwekkend lied “Vreemde leegte”.  Hiermee schiep hij troost niet alleen voor zichzelf maar, zo bleek al gauw, ook voor anderen die hetzelfde was overkomen. Het verdriet is nu een jaar later niet minder schrijnend, maar af en toe kan het er ook niet zijn.

Welke vormen van steun en troost kunnen helpen om met een ernstige ziekte of dreigend verlies om te gaan, is in het Huis aan het water een dagelijkse zoektocht. Een algemeen antwoord is niet mogelijk, het gaat altijd om het zoeken naar een bij de persoon passende mogelijkheid.

Pas geleden las ik een bijzonder inspirerend boek van de schrijver Michael Ignatieff met de titel ‘Troost’ (subtitel ‘Als licht in donkere tijden’). Hij werd als toehoorder op een muziekfestival emotioneel dusdanig geraakt en getroost door Bijbelse muziek dat hij wilde ontdekken en vooral begrijpen hoe dat in elkaar zat. Hij kwam daarbij tot de conclusie dat de teksten van de liederen vooral gingen over de worsteling van de mens met zijn lot. Het in muziek tot uitdrukking brengen hiervan werkt troostend. Dit werd het uitgangspunt van zijn boek.

Wanneer het lukt om persoonlijke verdriet te verbinden aan de grotere emotionele thema’s van het leven, raakt het iedereen.

Het gaat daarbij om het kwetsbare, het vergankelijke.

Als in de Mattheus passion ‘Erbarme dich’ klinkt, gaat het om de existentiële angst om er alleen voor te staan.  Bij de Kindertotenlieder van Mahler, gaat het om de innerlijke strijd om vertrouwen in het leven te blijven houden.

Hoop blijven zoeken, ondanks alles, is de boodschap van het indringende lied ‘Vreemde leegte” van Jan Dulles( 3 J’s). 

Zelfs als je weet dat je alles kunt verliezen wat je dierbaar is. Het is diep persoonlijk verdriet dat wordt uitgedrukt, maar tegelijk gaat ook om het kwetsbare van het menselijk lot en de hoop dat het lukt om hier mee om te gaan, verbonden te blijven met wat van waarde is geweest.

Ignatieff onderzoekt in zijn boek de functie en het belang van troost. De kern van troost is volgens hem de ervaring en het geloof dat je er niet alleen voorstaat. Dat er iets groters is dan jijzelf waar je steun en verbondenheid aan kan beleven.

De vele uitdrukkingen van troost in de wereld van literatuur, beeldende kunst en muziek kunnen helpen om dat besef te versterken en te weten dat we in onze zoektocht ook nooit alleen geweest zijn.

Over de steun van muziek die Els van Stalborch ervoer tijdens de behandeling van borstkanker dichtte zij in haar prachtige poëziebundel;   “Alles anders”.

Muziek

De melodie

weeft sluiers van hoop

langs ingevallen wangen

en stroevige gedachten

Het ritme

geeft ruimte, ademt

in en uit, begeestert

wat geweest is en niet

Muziek

voelt als een zachte hand

op eenzaam zijn en

niet alleen

In mijn praktijk herken ik het grote belang van troost. In troost schuilt hoop. Door samen te zoeken naar mogelijkheden om met verlies en teleurstellingen om te gaan sta je er niet alleen voor. Troost neemt het leed niet weg maar helpt om nieuwe wegen te zoeken.

The sea

isn’t a place

but a fact, and

a mystery

Mary Oliver dichter

Samen navigeren, een richtingsgevoel ontwikkelen en troost kunnen ervaren, zijn de belangrijkste waarden waar we ons aan vast kunnen houden in onzekere donkere tijden.